Bıçak Sırtı (Blade Runner), Ridley Scott tarafından yönetilen 1982 tarihli ABD yapımı bilim-kurgu filmidir. Başrollerde Harrison Ford, Rutger Hauer, ve Sean Young yer almıştır. Philip K. Dick'in Android'ler Elektrikli Koyun Düşler mi? adlı romanını temel alan senaryoyu, Hampton Fancher ve David Peoples yazmıştır. Filmin hikâyesi 2019 yılının Los Angeles'ında geçer. Sorun çıkartan replicantları öldürmek ile görevli "Bıçak Koşucuları" adlı polis birimine üye olan Rick Deckard (Harrison Ford), köle gibi çalıştırılmaktan bıkıp dünyanın dışındaki bir yerde Nexus 6 isyanını düzenleyen replicantları öldürmek ile görevlendirilir. Replicantlardan biri olan Roy Batty'nin (Rutger Hauer) amacı yaratıcısı Dr. Eldon Tyrell'ı (Joe Turkel) öldürmektir.Yönetmen: Ridley Scott
Yapımcı : Michael Deeley
Senarist roman: Philip K. Dick
Uyarlama: Hampton Fancher, David Peoples
Oyuncular: Harrison Ford, Rutger Hauer, Sean Young, Edward James Olmos, Daryl Hannah
Müzik: Vangelis
Kurgu: Terry Rawlings
Dağıtıcı: Warner Bros.
Türü: Bilim kurgu, dram, gerilim
Yapım yılı: 1982
Çıkış tarihi: 25 Haziran 1982
Süre: 117 dakika
Ülke: ABD
Dil: İngilizce
Bütçe: 28 milyon $
Filmin birkaç farklı kurgusu gösterildi. 1992 yılında Ridley Scott, kendi kurgusunu hazırladı. Filmin son kurgusu, Warner Bros.'un Bıçak Sırtı'nın 25. yıldönümü için dağıttığı DVD, HD DVD ve Blu-ray'lerde dijital olarak yenilenmiş şekilde yer aldı.
Konu
Film, 2019 yılında Los Angeles şehrinde geçer. Tyrell Şirketi'nin
ürettiği replicantlar (kopya) köle gibi çalıştırılmaktan bıkıp Dünya dışı bir
gezegende isyan yapar. Bir uzay gemisine binip Dünya'ya gelirler. Sorun çıkaran
replicantları bulup öldürmek için çalışan "Bıçak Koşucuları" adlı
polis birimi, isyancı replicantları bulmak için Holden'ı görevlendirir. Holden,
replicantları insanlardan ayırt etmeye yarayan Voight-Kampff testi ile onları
bulmaya çalışır. Testi Leon Kowalski'nin üzerinde uygular. Kowalski bundan
rahatsız olup onu öldürür. Polis biriminde yüzbaşı olan Bryant, artık
"Bıçak Koşucusu" olmak istemeyen Rick Deckard'ı Roy Batty, Pris, Leon
Kowalski, Zhora adlı isyancı replicantları öldürmesi için görevlendirir.
Deckard görevi isteksiz bir şekilde kabul eder. Deckard, replicantları üreten
Dr. Eldon Tyrell'ın evine gider. Tyrell'ın yardımcısı Rachael'a Voight-Kampff
testini uygular. Rachael'ın bir replicant olduğu ortaya çıkar. Deckard ve Gaff,
Leon'un evini ararken, Roy ve Leon da Chew'in göz fabrikasına girer. Burada
replicantların gözleri üretilmektedir.
Sorguya çekilen Chew, Eldon Tyrell ile görüşebilmenin en iyi yolunun J.
F. Sebastian adlı kişi olduğunu söyler. Ölüm belirtileri gösteren Roy Batty ve
arkadaşları, bu soruna bir çare bulabilmek için Tyrell'ı aramaktadır. Rachael,
Deckard'ın evine gider. İnsanlığını kanıtlamaya çalışır. Ancak Deckard ona
anılarının Tyrell'ın yeğenine ait olduğunu söyler. Bir replicant olduğunu
anlayan Rachael ağlamaya başlar. Onun için çok üzülen Deckard, bunun bir şaka
olduğunu söyler. Rachael ona inanmaz. Bu sırada da Pris, J. F. Sebastian ile
tanışır. Brabury Binası'nda yaşayan Sebastian, Pris'i evine davet eder.
Bir bilgisayar tarayıcısı kullanan Deckard, Zhora'nın bir resmini bulur.
Deckard, bir kulüpte çalışan Zhora'yı bulur. Deckard'ı ağırlayan Zhora, onun
bir "Bıçak Koşucusu" olduğunu anladığında kaçmaya başlar. Eline
silahını alan Deckard, kaçmakta olan Zhora'a ateş eder ve onu öldürür. Deckard,
Rachael ile eve gidip onunla sevişir. Leon, Deckard'ı görür ve onu acımasızca
dövmeye başlar. Onu öldürmeye çok yaklaşmışken Rachael ona ateş eder ve
gözünden vurur. Leon ölüp yere yığılır. Deckard ile bir toplantı yapan Bryant,
Rachael'ı da listesine eklemesini söyler. Sebastian'ın evinde kalan Pris'in
yanına Roy Batty de gelir. Sebastian ona replicantlarda çabuk yaşlanmaya neden
olan bir genetik bozukluk olduğunu açıklar. Roy, Sebastian'ın duyduğu kederi
keşfettiği zaman ona sempati beslemeye başlar. Sebastian, bir satranç oyununda
Roy'un yardımıyla Tyrell'ı mağlup eder. Buna şaşıran Tyrell, Sebastian'ı evine
davet eder. Bu sayede Roy da Tyrell'a ulaşır. Tyrell, Roy'un kusursuz
tasarımını över ve ona karşı günah çıkartır. Bunu reddeden Roy, onun hesabının
cehennemde sorulacağını söyler ve ardından Tyrell ile Sebastian'ı öldürür.
Deckard, Sebastian'ın evine gittiğinde Pris ona pusu kurar. Deckard elini
silahına atamadan Pris onu döver. Pris onu öldürmek üzereyken Deckard silahına
davranır ve onu öldürür. Geri dönen Roy Batty, Pris'in ölümü karşısında dehşete
düşer. Deckard'a kaçması için biraz zaman veren Roy Batty, onu yakaladığında
bir duvarı yıkıp onun iki parmağını kırar. Binanın tepesine çıkan Rick Deckard
kaçmaya başlar ancak düşer ve bir yere tutunur. Roy Baty onu kurtarır. Yere
oturan Roy Batty, Rick Deckad'a kendi kısa yaşamından bir monolog sunar:
« "Siz insanların aklının almayacağı şeyler gördüm. Orion'un
yamaçlarında yanan hücum gemileri, Tannhauser geçidinin yakınında karanlıkta
parıldayan C-ışınlarını seyrettim. Tüm o anlar zamanla kaybolacaklar, tıpkı
yağmurdaki gözyaşları gibi. Ölmek...zamanı" »
Roy ölür ve Deckard olay yerinden uzaklaşır. Uzakta bulunan Gaff
"Onun yaşamayacak olması çok kötü! Zaten, kim yaşıyor ki? " der.
Deckard endişeli bir şekilde dairesine döner ve Rachael'ı canlı bulduğunda rahatlar.
Deckard, Gaff tarafından bırakılmış bir origami kağıdı bulur. Film versiyonlara
bağlı olarak, ya Deckard ve Rachael'ın belirsiz bir geleceğe doğru yol alması
ile ya da itici pastoral bir manzara bırakarak sona erer.
Yapım
Philip K. Dick'in Android'ler Elektrikli Koyun Düşler mi? romanının filme
uyarlamasıyla ilgili çalışmalara, kitabın 1968'deki yayımından kısa bir süre
sonra başlandı. Dick'e göre Martin Scorsese uygun seçimdi, ancak bu asla
gerçekleşmedi. Film için ilk taslak, TV yazarı Roland Kibben tarafından kaleme
alındı. Hampton Fancher film için bir taslak yazdı. Hampton'ın taslağı ile
ilgilenen Yapımcı Michael Deeley, yönetmen Ridley Scott ile çalışmak istedi.
Scott en başta projeyi reddetti. Scott o sıralar Dune adlı proje ile
ilgileniyordu ama filmin yapımı çok yavaş ilerliyordu. Ağabeyinin erken ölümün
yüzünden hisettiği duyguları dışarı vurmabilmek için bir film arayan Scott,
Bıçak Sırtı projesini kabul etti. Senarist Hampton Fancher 1977 yılında senaryoyu
yazmaya başladı. Yönetmen Ridley Scott kendi yazdığı senaryo için
"karakterler asla kapı dışarı çıkmıyorlardı" demişti. Senaryoyu
yazmak ile görevlendirilen Hampton Fancher, Scott'un isteklerini karşılama
konusunda hayal kırıklığı yaşadı.[8] Dick, Fancher'ın senaryosunu "bayat,
klişelerle dolu ve boştan sona boş bir çaba" olarak değerlendirdi. En
sonunda Tony Scott, kardeşi Ridley'e David Peoples isimli senaristi önerdi.
Scott onunla Los Angeles'ta tanıştıktan sonra çalışma senaryosunu Peoples'a
teslim etti. "Senaryo dehşet vericiydi" diye konuşan Peoples,
"Kendime 'bunu nasıl adam ederim? diye sordum" dedi.[8] Scott,
Peoples'ı senaryoyu yeniden yazması için görevlendirdi ve Hampton Fancher ile
görüşmesini yasakladı. Fancher da o sıralar senaryoyu yeniden yazıyordu. Asıl
senaryo, onların yazdığı senaryoların birleşmesi ile oluşmuştu. Senaryoyu
yazarken "android" kelimesinin fazla kullanılmış olduğunu farkeden
Peoples, UCLA'da kimya okuyan ablası ile birlikte "replicant"
terimini buldu. Deckard'ın bir replicant olup olmadığı hakkında konuşan
Peoples, kendi senaryosunda asla böyle bir durumun söz konusu olmadığını
söyledi.
Peoples filmin kara film stili hakkında ise "Bu Hampton'un kendi
senaryo taslağında olan bir fikirdi. Dış seste ise Raymond Chandler tarzı bir
anlatım vardı. Ben de aynı tonda bir tane yazdım" dedi. Filmin orijinal
kurgusundaki dış ses konusunda da "Hampton ve ben açıklayıcı olmadan
müzikal ve tonsal olan bir anlatım yazmak için çalışmıştık. Ama filmin kendi
başına ayakta durmasını sağlamak için bunu çekim senaryosundan çıkardık"
dedi. İlk yazılan taslaklardan hoşlanmayan Dick, yeniden yazılan senaryodan
memnun oldu. Stüdyo, filmin yirmi dakikasının gösterildiği test gösterimine
Dick'i de davet etti ve o izlediği kısımları beğendi. Dick, filmin gösterimine
kısa bir zaman kala öldü ve sinema filmi Dick'e adandı.
Çeşitli karakterlerin gözlerinde görülen turunu parlaklık onların kopya
olduğu anlamına geliyordu. Bu parlaklık filmin bir sahnesinde Deckard'ın
gözünde de görülüyordu. Bu efekt kameraya 45 derece açı ile yerleştirilen yarı
yansıtıcı bir camdan yansıyan ışık ile elde edildi. Filmin yapımına 9 Mart 1981
tarihinde başlandı ve çalışmalar dört ay sonra bitirildi.
Oyuncu kadrosu film için büyük bir sorundu. Bu durum özellikle de Deckard
rolü için geçerliydi. Deckerd'ı Robert Mitchum olarak gören senarist Hampton
Fancher, Deckard'ın diyaloglarını Mitchum'u düşünerek yazdı. Rol için Harrison
Ford ile anlaşılmadan önce Gene Hackman, Sean Connery, Jack Nicholson, Paul
Newman, Clint Eastwood, Tommy Lee Jones, Arnold Schwarzenegger, Al Pacino, ve
Burt Reynolds da düşünülmüştü. Rachael ve Pris rolleri de ayrıca birer
problemdi. Rol için birçok aktris ses denemesine katıldı. Roy Batty rolü için
oyunu bulmakta hiç zorluk yaşanmadı. Rutger Hauer'in diğer filmlerdeki
performanslarını gören Scott, onu oyuncu kadrosuna kattı. People, Roy Batty'nin final sahnesindeki
tiradını William Blake'in America: A Prophecy in Chew's Eye Works adlı
kitabındanki "Sizin gözlerinizle görebildiklerimi bir de siz
görebilseydiniz" cümlesinin devamı olarak yazdı. Ancak tirat 20-25 satır
uzunluğundaydı ve hızlı davranmaları gerektiğini düşünen Hauer, tiradı doğaçlama
yaparak kısaltmayı başardı. O günleri hatırlayan Hauer "Opera gibi bir
ölüm sahnesiydi. Tüm diğer replicantların ölümleri o kadar şatafatlıydı ki,
çabuk ve basit bir şeyler yapmamız gerektiğini hissettim" diye konuştu.
Filmde Sebastian'ı oynaması için düşünülen Joe Pantoliano, daha sonra Bıçak
Sırtı'dan ilham alınarak çekilen The Matrix filminde Cypher karakterini
canlandırdı.
Yönetmen Ridley Scott, tasarımcı Syd Mead'i, onun gelecek ile ilgili
çizimlerinin bulunduğu Sentinel isimli kitabını gördüğünde farketti. Ondan 2019 yılı Los Angeles'ı için bazı
kavramsal çizimler yapmasını istedi. Philip K. Dick'in romanı nükleer bir
tahribat sonucu ekolojik olarak çökmüş bir dünya resmetmesine rağmen, Scott
gökyüzündeki bozulmaların sebebini açıklama konusunda müphem bir tavır
sergiledi. Mead bu konuda "Ortada kesin bir neden yoktu. Sadece harap bir
görüntünün olması gerekiyordu" dedi. Mead fotoğrafik baskıların üzerine
yerleştirilmiş mat resimlerle birlikte binalar ve taşıtlar için çizimler,
tablolar ve tasarılar oluşturdu. Scott hepsini onayladı. Mead şehrin evriminden
de sorumluydu. Başlangıçta New York'ta çekim yapılması düşünülüyordu ve Scott,
Cleveland ve Londra'nın da dahil olduğu birçok yerde çalışma yaptı. Bir ara San
Diego'dan Seattle'a kadar uzanan bir "kıyı-kent" yapmayı düşündü
ancak bunun için bütçenin yeterli olmayacağını anladı.[16] En sonunda Warner
Bros.'un stüdyolarında çekim yapılmasına karar verildi. Scott, stüdyodaki platovari
sokakları Mead, yapım tasarımcısı Lawrence Paull, sanat yönetmeni David Snyder
ve özel efekt sorumlusu Douglas Trumball ile çalışarak bir metropole
dönüştürdü.
Mead "Bu birçok şeyi bir araya getiren stilimize 'retro-dekor' adını
verdik ve ayrıca da 'çöplük şıklığı' terimini ekledik. Bunlar Ridley'nin kara
film tadından bir iş çıkarma şeklindeki asıl niyetine çok uygundu" diye
konuştu. Mead yönetmeni için eski materyaller, klasik dekoratif tasarımlar ve
retro mekanlar buldu. Los Angeles'taki Bradbury Binası, Sebastian'ın dairesi
olarak kullanıldı. Scott, şehri yaratırken Hong Kong'taki reklam çekimlerinde
kazandığı deneyimlerden faydalandı. Mead, New York sokaklarının uzunluk ve
genişliklerini model alıp, her şeyi iki buçuk kat genişletti. Mead, uçabilen polis araçlarından da sorumlu
tutuldu. İlham için jet uçaklarının dinamiklerine baktı. Gerçek bir limuzin
filmdeki araçlardan birine dönüştürüldü.
Müzik
Filmin müzikleri Vangelis (Evangelos O. Papathanassiou) tarafından
bestelendi. Filme Chane No. 5 reklamında kendisinin China albümünden müzikler
kullanan Ridley Scott ve Ateş Arabaları filminde onun müziğini kurgulayan Terry
Rawlings sayesinde katıldı. Vangelis, filmin müziklerini bestelemeden önce
senayoyu okumak yerine filmdeki görüntülerin kendinde bıraktığı ilk izlenimi
korumak istedi. Vangelis bu konuda "Ben bunun daha verimli ve ilginç
olduğunu hissediyorum. Bu filmde de yine müziği ilk görüntüleri görür görmez
yazamaya başladım" dedi. Başlangıçta, 2019 Los Angeles'ını haber veren
besteği yapmak için büyük bir bas davul sesini MasterRoom reverb ünitesiyle
birleştirdi.
Memories of Green bestesindeki piyano sesinin elde etmek için Steinway marka
piyanosunu gitar pedalı ile filtreledi. Vangelis filmin kapanış jenerik
müziğini, filmi daha dinamik bitirmeleri gerektiğine inanarak hazırladı.
Deckard ve Rachel'ın öpüşme sahnesinde çalan parçada saksafon solosunu Dick
Morrisey çaldı. Film müziğini elektronik ve akustik enstürmanlar ile hazırlayan
Vangelis "Ben her zaman içgüdüsel olarak beste yaparım, her şey doğal bir
şekilde ortaya çıkar. Elektronik ve akustik aletler arasında bir fark olduğunu
düşünmüyorum. Benim için ses çıkaran her şey önemlidir ve onlara müziğimde her
zaman yer vardır" dedi. Vangelis bu filmden sonra Ridley Scott ile
birlikte 1492: Cennetin Keşfi adlı filmde de çalıştı.
Gösterim
Bıçak Sırtı, 25 Haziran 1982 tarihinde 1,290 sinema salonunda gösterime
girdi. Bu tarih Yıldız Savaşları ve Yaratık filmlerinin benzer gösterim
tarihlerine (25 Mayıs) sahip olmasından dolayı, yapımcı Alan Ladd, Jr.
tarafından seçildi.[20] Yine de film hayal kırıklığı yaşatarak açılış
haftasonunda 6.15 milyon dolar kazandı. Filmin umut edilen gişe hasılatı
performansının altında kalmasınındaki en önemli faktörlerden biri de filmin
gösterim tarihinin o yılın yaz mevsiminde gişeye hakim olan diğer bilim-kurgu
filmleri The Thing, Star Trek II: The Wrath of Khan, ve özellikle de E.T. the
Extra-Terrestrial ile çakışmasıydı.
Film eleştirmenleri, görsel efektlerin hikâyeyi arka plana atmasını ve
stüdyonun filmi aksiyon/macera olarak yansıtmasını eleştirdi. Bazı
eleştirmenler de filmin karmaşık yapısından memnun oldu.[23] Birleşik
Devletler'de genellikle filmin yavaş bir yapı izlemesi eleştirildi. State and
Columbia Record'tan Pat Berman filmi "bilim-kurgu pornosu" olarak
tanımladı. Roger Ebert filmin görselliğini övdü ve yapımı, kavrayabilecek
kişilere tavsiye etti, ancak insan hikâyesini biraz sığ ve klişeleşmiş buldu.
2007 yılında, filmin son kurgusunun yayınladığı zaman filmin orijinal
düşüncesini gözden geçirdi ve onu büyük filmler listesine dahil etti.
Tartışmalar
Rick Deckard karakterinin bir replicant olup olmadığına dair birçok
tartışma yaşandı. Bunun, filmin farklı kurguları arasında çıkan değişik
sonuçlardan kaynaklandığını söyleyen senarist David Peoples, kendi senaryosunda
böyle bir durumun asla söz konusu olmadığını açıkladı. Yönetmen Ridley Scott,
Deckard'ın bir replicant olduğunu onaylarken, Harrison Ford bu fikri tamamen
reddetti. Filmde, Deckard'ın bir replicant olduğuna dair birçok ipucu bulunur.
"Tek boynuzlu at rüyası" sonradan yüklenmiş hatıralarının olduğunu
gösteriyor. Rachael'a peşinden gelmemesi gerektiğini söylediğinde, tıpkı -diğer
replicantlar gibi- gözlerinde turuncu bir ışık görülüyor. Bir replicant olan
Roy Batty, Deckard'ın ismini biliyor. Deckard tıpkı diğer replicantlar gibi
fotoğraflara çok düşkün. Bryant ona "Eğer polis değilsen ufak
insanlardansındır" diyor. Filmin 25. yıldönümü için bir araştırma yapan
Ian Nathan, Deckard'ın bir replicant olmadığına dair ipuçları buldu. Buna göre;
Bryant'ın sözünü ettiği "altıncı kopya" sadece bir senaryo gafı.
Orijinal kurguda Deckard'a eşinin dahil olduğu bir geçmiş veriliyor. Deckard'ın
Rachael'ın dosyalarını incelemiş olmasından dolayı "tek boynuzlu at
rüyasının" Rachael'a ait olabileceğini yazdı. Ayrıca Gaff da origamiyi
Rachael için bırakıyor. Nathan, replicant bir polisin işini bu kadar ciddiye
almayacağını da yazdı. Ridley Scott'ın Deckard'ın bir replicant olduğu
açıklamasına sinirlenen Frank Darabont "Karakterle kurduğumuz duygusal
bağı mahvettiğin için teşekkürler" dedi.
Filmin dış sesi de birçok tartışmaya sebep oldu. Filmin orijinal
kurgusundaki dış ses yıllarca bir felaket gibi bakıldı.[8] Ford, bu konuşmayı
son dakikada kaydetmek zorunda olduğu için kızgındı. Senarist People
"Yapım aşamasında film anlatısal açıdan sıkıntı yaşayınca hikâyeyi daha
açıklayıcı kılmak için dış sese ihtiyaç duyuldu. O yüzden başkaları getirildi
ve anlatım da son derece biçimsiz oldu" diye konuştu. Devam eden People
"İnsanlar dış sesli veya dış sessiz farklı sürümlerden bahsediyorlar.
Hiçbir sürümün memnuniyet verici olduğunu zannetmiyorum. İstenilen kendi küçük
altmetniyle orijinal bir dış ses ama buna 450. sürüme kadar
ulaşamayacağız" dedi.
Filmdeki önemli noktalardan biri de, Roy Batty'nin duygusal yapısı ile
Deckard'ın ruhsuz yapısı arasında farktı. Batty'nin şiirselliği hakkında
konuşan Rutger Hauer "Roy'un sahip olduğu özelliklerden biri de şiirsel
bir yanınını olmasıydı. Ki bu bir replicant için imkânsız ve bu yüzden de
Ridley ile ben onu çok sevdik" dedi. People, Batty'nin final sahnesindeli
tiradını William Blake'in America: A Prophecy in Chew's Eye Works kitabından
ilham alarak yazmıştı. Tirat yaklaşık 20-25 satır uzunluğundaydı. Hauer bu
tiratı, doğaçlama yaparak kısalttı. Hauer doğaçlaması ile ilgili, "'Roy'un
bunun olacağını, vaktinin bittiğinini önceden anladığına dair bir anlık da olsa
ipucu yakalamak fena olmaz mıydı?' diye düşündüm. Gerçek dünyanın kahramanına
abartısız bir şekilde 'Dostum sürekli kaçıp durdun, hiçbir yerde buna karşı
koyamadın. Senin savaşçı ruhuna hiç de uygun bir şey değil bu' demenin bir
yoluydu. Final sahnesindeki robot da ölerek bir şekilde Deckard'a gerçek bir
insanın neden yapıldığını gösteriyor" dedi.
Kültürel Etki
Filmdeki görsel efektler kendisinden sonraki birçok bilim-kurgu filmini
etkilemekle beraber, bir kriter olarak da alınmıştır.
Film, Kuzey Amerika'da gösterime girdği zaman izleyiciler tarafından
fazla tutulmamasına rağmen, uluslararasında popüler ve kült bir klasik
oldu.[30] Bıçak Sırtı'nın fütüristik tasarımı ve karanlık stili bir ölçek
olarak alındı ve birçok bilim-kurgu, anime ve televizyon programına esin
kaynağı oldu.[31] Bıçak Sırtı tüm zamanların en büyük bilim-kurgu filmlerinden
biri olarak düşünülürken, modern trend ve meseleleri yansıtmaya devam etti.
Film 1993 yılında Birleşik Devletler Ulusal Film Kayıtları tarafından korunmak
için seçildi. Görsel Efekt Derneği tarafından 2007 yılında, tüm zamanların
görsel yönden en etkili ikinci film olarak tanımlandı.
Bıçak Sırtı, 20. asırın müzikal olarak en çok ilham veren filmlerinden
biri oldu.[35] Filmin esin verdiği White Zombie'nin More Human Than Human
şarkısı Grammy Ödülü adaylığı elde etti.[36] Bıçak Sırtı, bazı macera
oyunlarını, örneğin; Rise of the Dragon, Snatcher, Beneath a Steel Sky ve
Flashback: The Quest for Identity oyunlarını, anime serisi Bubblegum Crisis'i,
rol yapma oyunu Shadowrun'ı, video oyunlarıPerfect Dark, ve the Syndicate'i
etkiledi. Filmin bakış açısı, onu video oyun tasarımcıları için popüler bir
seçenek yaptı.
Bıçak Sırtı birçok konuya da, örneğin Crazy Comics'in Blade Bummer, Steve
Gallacci'nin yazdığı ve çizdiği Bad Rubber çizgi romanlarına parodi oldu. Bad
Rubber'da, filmdeki Rick Deckard'ın uyarladığı karakterin ismi "Rick
Duckard" olarak konuldu.
Zamanla filmin bazı sahnelerinde görülen ürünlerin şirketlerinin
lanetlendiğine dair bir inanış ortaya çıktı. O zamanlar pazarın lideri olan
firmalaron yıl içerisinde çoğunlukla maddi darlığa düştü ve büyük oranda
gerileme yaşadı. Amerika'da elektronik ve iletişim alanında lider olan RCA,
1985 yılında GE Şirketleri tarafındn satın alındı ve çöktü. 1982 yılında video
yunu pazarının %70'lik kısmını elinde tutan Atari, 1991 yılının ilk çeyreğinde
iki milyon dolardan fazla zarar etti. Önceki şirket adını kullanan Atari bugün
tamamen farklı bir firmadır. Yemek aletleri pazarında lider olan Cuisinart,
1989 yılında iflas etti. ABD'nin telefon devi Bell, pazardaki tekel konumunu
1982 senesinde kaybetti. Amerikan hava yolu firması Pam-Am, terörist bombalama
olaylarının ardından 1991 yılında iflasını açıkladı. Bıçak Sırtı'nın gösterime
girmesinin ardından Coca Cola firması 1985 yılında yeni formülünü açıkladı ve
milyonlara dolarlık kayba uğradı. Ancak çok geçmeden pazardaki yerini yeniden
kazandı. Ayrıca Bıçak Sırtı filminin lanetinden etkilenmeyen birkaç istisnadan
biri olan Coca Cola şirketinin yanı sıra, logoları filmde görülen Budweiser ve
TDK şirketleri ise gelişmeye ve ilerlemeye devam etti.
Devamlar
Yıllarca bir devam filmi olasılığı konuşuldu. Ridley Scott, 1990'lı
yıllarda projeyi ele aldı ve bir devam filmi beklenilmeye başlandı. Yapım
geçici olarak "Metropolis" diye isimlendirildi. Proje telif hakları
yüzünden rafa kaldırıldı ancak K. W. Jeter'ın ilk Bıçak Sırtı romanı temel
alınarak yazılan Blade Runner Down adlı bir senaryo ortalıkta dolaştı. Scott,
filmi ölümsüzlük fikrinden yola çıkarak Harrison Ford'un karakteri Rick
Deckard'ın geçmişi araşırmak için bir şan olarak görüyordu ve isteği de
etkileyici bir devam filmi yapmaktı. Ridley Scott, kardeşi Tony Scott ile 1995
yılında Shepperton Stüdyoları'nı satın aldıktan bir süre sonra, Bıçak Sırtı'nın
devam filmini burada çekeceğini açıkladı ama proje için bir tarih vermedi.
Scott, 2007 yılında Comic-Con'da tekrar bir devam filmi çekmeyi düşündüğünü
açıkladı. 2008 yılının Eylül ayında, Kartal Göz filminin senaristlerinden
Travis Wright bir senaryo yazdı. Wright, proje üzerinde yapımcı Bud Yorke ile
birkaç yıl çalıştı. Meslektaşı John Glenn, 2008 yılında filmi bıraktı.[45]
Philip K. Dick'in arkadaşı olan K.W. Jeter, kitaptan ziyade filmin
öyküsünü devam ettiren üç devam romanı yazdı (Blade Runner 2: The Edge of Human
(1995), Replicant Night (1996), Eye and Talon (2000)).[46] Senaristi David
Peoples'ın "bir Bıçak Sırtı yan ürünü" olarak tanımladığı Asker
(Soldier) filmi 1998 yılında gösterime girdi. Filmin başrolünde Kurt Russell
yer aldı. Filmde Russell'ın karakterinin "Tannhauser Geçidi" yazan
bir dövmesi bulunuyordu. Archie Goodwin tarafından yazılan A Marvel Comics Super
Special: Blade Runner adlı çizgiroman uyarlaması 1982 yılının Eylül ayında
yayımlandı. Filmden uyarlanan iki video oyunu hazırlandı. Bunlardan ilki 1985
yılında Commodore 64, Sinclair ZX Spectrum ve Amstrad CPC için satışa
çıkarıldı. İkincisi ise Westwood Studios tarafından bir bilgisayar oyunu olarak
hazırlandı.[47] Güçlü bir şirketin ürettiği androdiler tarafından öldürülen
ortağının intikamını almaya çalışan bir polisin hikâyesinin anlatıldığı Total
Recall 2070 adlı televizyon dizisi 1999 yılında gösterildi. Karanlık ve
kozmopolit bir ortamda geçen dizi, iki Philip K. Dick romanı We Can Remember It
for You Wholesale (Gerçeğe Çağrı filminde uyarlanan), ve Android'ler Elektrikli
Koyun Düşler mi?'yi (Bıçak Sırtı filminde uyarlanan) temel aldı.
Versiyonlar
Bıçak Sırtı'nın yedi farklı sürümü gösterildi. 1982 yılının Mart ayında
Dallas ve Denver'daki test gösteriminde filmin 113 dakikalık kurgusu
gösterildi. Olumsuz yorumlar aldı. Filmin beş disklik DVD setinde bu kurguya da
yer verildi. 1982'nin Mayıs ayında da kesilmiş üç sahnenin de bulunduğu kurgu
San Diego'da yayınlandı. Birleşik Devletler'de gösterilen filmin 116 dakikalık
sinema kurgusu, ayrıca 1983'te çıkarılan VHS ve 1987'de çıkarılan Lazedisc'e
koyuldu. Uluslararası gösterilen 117 dakikalık kurgu, Birleşik Devletler'de
gösterilen kurgudakinden daha fazla şiddet sahnesi içeriyordu. Bu kurgu yapı
olarak Birleşik Devletler'de yayınlanan kurguyu andırıyordu, ancak üç sahnede
daha fazla şiddete yer verildi. Kuzey Amerika'da dağıtılan VHS ve
lazerdisklerde bu kurgu yer aldı. Ayrıca film, 10. yıldönümü için tekrar
sinemalarda gösterilmeye başlandığında bu kurgu gösterildi.
1986'da filmin küfür, çıplaklık ve şiddetten dolayı sansüre uğramış
kurgusu CBS'de gösterildi. Ridley Scott'un düzenlediği kurgu 1992 yılında
hazırlandı. Scott bu kurguda Rick Deckard'ın dış sesini kaldırdı, tek boynuzlu
atın olduğu sahneyi tekrar koydu ve yapımcılarının isteği üzerine filme koyulan
ve filmin karamsar bakışı ile çelişen mutlu son kurgudan çıkarıldı. Ridley
Scott 2007 yılında Warner Bors.'un filmin 25. yıldönümü için hazırladığı DVD,
HD DVD ve Blu-ray'ler için 117 dakika süren son kurguyu düzenledi. Bu kurgu,
sanatsal kontrolün sadece Ridley Scott'un elinde olduğu tek kurguydu.
Ödüller
Bıçak Sırtı, aday olduğu yirmi ödülün yedisini kazandı.
Yıl
|
Ödül
|
Kategori
|
Sonuç
|
1983
|
Akademi Ödülleri
|
En İyi Sanat Yönetimi- Set Tasarımı
|
Kazanamadı
|
1983
|
Akademi Ödülleri
|
En İyi Görsel Efekt
|
Kazanamadı
|
1983
|
Saturn Ödülleri
|
En İyi Yönetmen
|
Kazanamadı
|
1983
|
Saturn Ödülleri
|
En İyi Bilim-kurgu Filmi
|
Kazanamadı
|
1983
|
Saturn Ödülleri
|
En İyi Yardımcı Aktör
|
Kazanamadı
|
1983
|
BAFTA Ödülleri
|
En İyi Görüntü Yönetmeni
|
Kazandı
|
1983
|
BAFTA Ödülleri
|
En İyi Kostüm Tasarımı
|
Kazandı
|
1983
|
BAFTA Ödülleri
|
En İyi Yapım Tasarımı
|
Kazandı
|
1983
|
BAFTA Ödülleri
|
En İyi Ses
|
Kazanamadı
|
1983
|
BAFTA Ödülleri
|
En İyi Film Kurgusu
|
Kazanamadı
|
1983
|
BAFTA Ödülleri
|
En İyi Makyaj
|
Kazanamadı
|
1983
|
BAFTA Ödülleri
|
En İyi Özel Efekt
|
Kazanamadı
|
1982
|
Britanyalı Görüntü Yönetmenleri
|
En İyi Görüntü Yönetmeni
|
Kazanamadı
|
1993
|
Uluslararası Fantazi Film Ödülü
|
En İyi Film (Yönetmen kurgusu)
|
Kazanamadı
|
1983
|
Uluslararası Fantazi Film Ödülü
|
En İyi Film
|
Kazanamadı
|
1983
|
Altın Küre Ödülleri
|
En İyi Sinema Filmi Bestesi
|
Kazanamadı
|
1983
|
Hugo Ödülü
|
En İyi Dramatik Sunum
|
Kazandı
|
2007
|
Sierra Ödülleri
|
En İyi DVD
|
Kazandı
|
1983
|
Londra Film Eleştirmenleri Ödülleri
|
Özel Başarı Ödülü
|
Kazandı
|
1983
|
Los Angeles Film Eleştirmenleri Ödülleri
|
En İyi Görüntü Yönetmeni
|
Kazandı
|
Başarılar
2007 yılında,
Amerikan Film Enstitüsü'nün hazırladığı listede tüm zamanların en büyük 97.
filmi oldu.
2008 yılında
Amerikan Film Enstitüsü'nün Sigourney Weaver'a hazırlattığı "Tüm
Zamanların En İyi 10 Bilim-Kurgu Filmi" listesinde 6. sırada yer aldı.
The Screen
Directory'nin En İyi Filmler listesinde 3. oldu.
Time dergisinin
seçtiği en iyi 100 filmden biri oldu.
2007 yılında,
Britanyalı sinema dergisi Empire tarafından "Şimdiye Dek Yapılmış En İyi
Bilim-kurgu" Filmi" seçildi.
2002 yılında
Channel 4'ün En İyi 100 Film oylamasında 8. sıraya yerleşti.
2008 yılının
Ekim ayında New Scientist okuyucuları tarafından "Tüm Zamanların En Favori
Bilim-Kurgu Filmi" seçildi.
){kind=link}
0 yorum:
Yorum Gönder